توسط اگرچه واژه مددجو رایج شده اما بر سر تعریف آن اختلاف نظر وجود دارد، اینکه بدانیم مددجو کیست، حمایت و کمک به مددجویان را آسان‌تر می‌کند.
ما از شکل ظاهری واژه مددجو متوجه می‌‌شویم که مددجو کیست و معمولا می‌دانیم تعریف مددجو چیست.
با این حال مفهوم مددجو از منظر تفسیر واژه‌ها می‌تواند منجر به برداشت‌های متفاوتی شود.
برخی با همین واژه موافق‌اند، به نظر آنها مددجو همان کسی را نشان می‌دهد که هست، کسی که از دیگران درخواست کمک می‌کند.
از سوی دیگر برخی از فعالان فضای کار اجتماعی در کنار گروهی از مددکاران رویکرد متفاوتی دارند.
آنها تعریف مددجو با این واژه را چندان درست نمی‌دانند. به نظر این گروه واژه مددجو دارای بار معنایی منفی است.
علاوه بر بحث‌های نظری بر سر اینکه مددجو کیست، دسته‌بندی انواع مددجویان بر اساس فاکتورهای مختلف بخش دیگری از ادبیات کار و کارآفرینی اجتماعی را تشکیل می‌دهد.
در این مقاله اختصاصی از مجله آگاپه ضمن بررسی تعریف مددجو و دسته‌بندی مددجویان، به گروهی از مددجویان هم اشاره می‌کنیم که با دریافت کمک از خیریه ها و سمن ها کاملا توانمند شده‌اند.
کدام تعریف برای مددجو مناسب است؟
مدد از لحاظ دستور زبان فارسی یک اسم ساده است که با پسوند جو از ریشه جستن و خواستن ترکیب شده است.
مددجو در زبان انگلیسی معادل Client است و به انگلیسی برای چندین دهه مورد استفاده قرار گرفته است.
در «فرهنگ لغت ریشه‌شناسی تطبیقی زبان انگلیسی» Client به معنی دنبال کننده و وابسته آمده است. در زبان لاتین به کسی که به دیگران تکیه می‌کرده Client می‌گفته‌اند.
«فرهنگ لغت آکسفورد» علاوه بر اینها معانی دیگری را نیز ذکر کرده و در واژه‌نامه‌های عربی نیز معانی جالبی به Client نسبت داده شده که یکی از آنها جاسوس است!
منظور از مدد یاری، کمک و حمایت از فرد یا افراد در زمانی است که دچار مشکل شده‌اند و با تمایل خودشان به دیگران نیاز دارند.
در واقع موسسه‌های نیکوکاری و بهزیستی در مراحل مختلف به مددجویان یاری می‌رسانند، در حل معضلات به آنها کمک می‌کنند و حتی بعد از تأمین نیازهای اولیه همچنان از آنها حمایت می‌کنند.
اما متخصصان علوم اجتماعی برای اینکه مشخص کنند مددجو کیست واژه‌های دیگری را نیز پیشنهاد داده‌اند.
یکی از این واژه‌ها مراجع است که بیشتر در مراکز مشاوره بالینی و روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی نیز صورت خودمانی‌تر همین واژه یعنی مراجعه‌کننده را ترجیح می‌دهند. البته ارباب رجوع هم در همین دسته‌بندی جای می‌گیرد.
برخی از مددکاران در اورژانس اجتماعی از واژه کیس استفاده کرده‌اند که دامنه آن بیشتر شامل مبتلایان به اختلال‌های روانی می‌شود.
توان خواه و توانیاب واژه‌های مدرن‌تر و زیباتری برای پاسخ به معادله تعریف مددجو هستند. اغلب خیریه ها و سازمان های مردم نهاد خصوصی از این واژه‌ها استفاده می‌کنند.
خدمت گیرنده هم یک واژه آکادمیک است، بیشتر در متون دانشگاهی به کار رفته و هنوز در ادبیات کار اجتماعی چندان رایج نشده است.
در نهایت می‌توانید واژه‌های مشتری و مصرف‌کننده را نیز به این ترکیب اضافه کنید!
در واقع این همه واژه پیشنهادی به عنوان تعریف و معنی مددجو از زمانی مطرح شده که گروهی از فعالان فضای اجتماعی دید منفی نسبت به کلمه مددجو پیدا کردند.
شاید باورش کمی سخت باشد، اما تعداد زیادی از آدم‌های معروف فعلی، قبلا به نوعی نیازمند و مددجو بودند.
یکی از دلایل اصلی مخالفت با واژه مددجو ماهیت غیرفعال این واژه است.
بر اساس نظریه‌های سنتی در مددکاری، به نیازمندان کمک نمی‌شود مگر اینکه خودشان درخواست داشته باشند، به عبارت دیگر خودشان جوینده مدد باشند.
اما در دنیای جدید باید خدمات مددکاری و اورژانس اجتماعی به صورت عادلانه در اختیار همه قرار بگیرد.
به این دلیل که ممکن است برخی از نیازمندان ، بی‌خانمان یا ایتام خودشان به هر دلیلی نخواهند یا نتوانند نیازشان را اعلام کنند.
در چنین شرایطی اطلاق واژه مددجو به شخص نیازمند، مشکل او در عدم اعلام نیاز را بیشتر می‌کند.
از سوی دیگر واژه مددجو ممکن است بیشتر افراد نیازمند را به یاد بیاورد، اما در بحث‌های نظری جدید بر روی اینکه نکته تأکید شده که حتی انسان‌های معمولی که از درآمد کافی هم برخوردار هستند به کمک، یاری‌رسانی و حمایت احتیاج دارند.
مددجو کیست و در چه گروه‌هایی قرار می‌گیرد؟
صرفنظر از اینکه معنی مددجو چیست، به هر حال مددجویان بر اساس نیازها یا شرایطی که در آن هستند به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند.
در ادامه گروه‌های مختلف مددجویان و سایر شرایط آنها را بررسی می‌کنیم.
معتادان
اینکه با یک معتاد چگونه رفتار کنیم، بحث پیچیده‌ای است که توسط مددکاران مورد توجه قرار می‌گیرد.
اعتیاد به مواد صنعتی در کنار مواد سنتی، هر دو خطرناک و مخرب هستند.
برخی هم به خرید کردن یا مثلا بازی‌های ویدیویی اعتیاد دارند که بر اساس تعریف مددجو آنها نیز به کمک احتیاج خواهند داشت.
از خدماتی که توسط خیریه ها و سازمان های مردم نهاد به معتادان ارائه می‌شود معرفی کمپ های ترک اعتیاد، شناسایی عوارض بعد از ترک اعتیاد و سایر فعالیت‌های حمایتی است.
آسیب‌دیدگان در تعریف جدید مددجو
مددجویان و نیازمندان آسیب دیده ناشی از حوادث اجتماعی و بلایای طبیعی گروه دیگری از مددجویان را تشکیل می‌دهند.
گاهی اوقات این آسیب‌ها ناشی از زلزله و سیل و گاهی به خاطر بیکاری به وجود می‌آیند.
در این حالت مددجویان بیشتر نقش مشاور را بازی می‌کنند و با ارائه توصیه به آسیب دیدگان کمک می‌کنند.
کودکان
کودکان زیر ۱۸ سال ممکن است مهارت‌های تحلیلی لازم برای زندگی در آینده را نداشته باشند.
آنها همچنین ممکن است ناخواسته به انجام جرم روی بیاورند یا قربانی تجاوز باشند.
گاهی اوقات نیز والدین زمان کافی برای رسیدگی به کودکان را ندارند، در چنین شرایطی مددکاران کار خود را شروع می‌کنند.
مبتلایان به اختلال‌های روانی
این گروه از افراد هم در تعریف مددجو کیست قرار می‌گیرند. آنها بیشتر در محیط‌های کلینیکی رفت و آمد دارند.
آنها بیشتر به مشاوره‌هایی نیاز دارند که درک این اختلال‌ها را آسان‌تر می‌کند.
همچنین دریافت اطلاعات درباره شیوه‌های درمان از دیگر نیازمندی‌های این گروه است.
زندانیان و بعد از آزادی
این دسته از مددجویان برای سپری کردن دوران حبس به کمک و یاری نیاز دارند.
این کمک بیشتر در قالب آموزش مهارت‌هایی به زندانیان صورت می‌گیرد که آنها را برای بازگشت به جامعه آماده می‌کند.
همچنین آنها بعد از آزادی نیز به حمایت نیاز دارند.
تمرین حضور در اجتماع از طریق جلسات درمان گروهی و بیان تجربه‌ها برای تخلیه احساسات منفی توسط مددکاران به آنها کمک می‌کند.
متهم و شاکی
گروه دیگری که البته بیشتر در کشورهای غربی از پوشش مددکاری برخوردار می‌شوند، افراد درگیر پرونده‌های قضایی هستند.
تهیه انواع اسناد و مدارک و ارائه آن به دادگاه فرایند پیچیده‌ای است و نیاز به مشاوره دارد.
مددکاران با قبول این مسئولیت به اجرای سریع‌تر عدالت کمک می‌کنند.
بخش دیگری از این سیستم متهمان هستند که آنها نیز به خدمات مشاوره‌ای نیاز دارند.
البته پلیس‌ها، قاضی‌ها و سایر مسئولان دادرسی و بازپرسی نیز می‌توانند از اطلاعات ارزشمند مددکاران در راستای تشخیص نیازهای متهم‌ها و مجرمان استفاده کنند.
توان‌یابان و معلولان در تعریف مددجو
توان یابان افرادی هستند که از نقص عضو یا بیمارهای مختل کننده عملکرد اعضای بدن رنج می‌برند.
توان یابان هم به کمک و حمایت احتیاج دارند. این کمک لزوما به معنای حمایت مالی نیست، بلکه بهبود نگاه جامعه به این قشر، تسهیل کسب و کار برای افراد توان یاب، ایجاد پوشش بیمه‌ای و سایر اقدامات نیز می‌تواند برای آنها موثر باشد.
خانواده
هر کدام از اعضای یک خانواده با چالش‌های مختلفی سر و کار دارند.
مثلا پدری که نمی‌تواند با پسرش ارتباط موثری داشته باشد، زنی که به همسرش شک دارد و یا خانواده‌ای که در زندگی مشترک فرزندشان دخالت می‌کنند.
اینها نمونه مشکلات خانوادگی هستند که توسط مشاوران خانواده بررسی می‌شوند.
این در حالی است که در جوامع مختلف بیشتر به مفهوم پزشک خانواده به جای مشاوره خانواده اشاره شده است.
نیازهای سالخوردگان
پیری یکی از دوره‌های زندگی است که با برنامه‌ریزی و آموزش می‌توان از لحظه‌های آن لذت برد.
قشر نزدیک به سالمند جامعه گروه حساسی از مددجویان هستند که برای ورود به حمایت نیاز دارند.
حمایت و کمک به افراد پیر به آنها امکان می‌دهد تا با شناخت بیماری‌ها و آسیب‌های این دوره و نحوه مقابله با آنها، دوران پیری را به بهترین شکل سپری کنند.
بیماران بیمارستانی
واحد مددکاری اجتماعی از چند سال پیش در بیمارستان‌ها تشکیل شده است. وظایف این واحد در چند بخش زیر خلاصه شده است:
- هماهنگی بیمار با بیمارستان
- اطمینان از اجرای صحیح فرایندهای درمانی
- آموزش بیماران در دوران نقاهت
- حفظ هوشیاری بیماران
بیماران علاوه بر دسترسی به خدمات نامبرده می‌توانند استرس فرایندهای پزشکی را از طریق هم‌صحبتی با مددکاران کاهش دهند.
جانبازان و سربازان جنگ
جنگ به روح و روان میلیون‌ها آدم آسیب می‌زند.
بازیابی سربازانی که برای مرخصی به کشورشان برمی‌گردند در کنار بازگشت جانبازان به زندگی عادی به معنی نیاز به آموزش، مهارت و مشاوره است.
قهرمانان جنگ معمولا تا سال‌ها اسیر هیجانات میدان جنگ هستند و همین باعث می‌شود تا در کنترل خشم مشکل داشته باشند.
بازگشت جانبازان به زندگی عادی، نیازمند برنامه‌ریزی و کارآفرینی است. البته قبل از آن آشنایی با فرهنگ کاری و آموزش‌های مهارت‌های اداری پایه می‌تواند مفید باشد.
همچنین خانواده افراد نظامی تحت فشارهای بیشتری هستند.
همه این حوزه‌ها نشان می‌دهد معنی مددجو در این بخش بسیار گسترده است و به خدمات مددکاری اختصاصی نیاز دارد.
مددجویان خانگی
آنها افرادی هستند که به علت مواردی همچون خشونت خانگی نمی‌توانند به مددکار مراجعه کنند.
یا درگیر اختلالات پیشرفته روانی و جسمی هستند که اجازه خروج از منزل را به آنها نمی‌دهد.
در این شرایط خدمات مددکاری در محل ارائه می‌شود.
در جلسه‌های خانگی، مددجو با بیان مشکلات و دردهایش، توصیه‌های لازم را از مددکار دریافت می‌کند.
دانش‌آموزان
دانش‌آموزان در مدارس هر روز با مسائل مختلفی از قلدری تا رفاقت روبه‌رو می‌شوند.
آنها معمولا مشکلات مدرسه را با والدین مطرح نمی‌کنند. در این شرایط مددکاران در قالب مشاور مدرسه می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند.
البته مددکاری برای دانش‌آموزان چارچوب‌های متفاوتی با سایر گروه‌ها دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
به هر حال در این دامنه گسترده از تعریف مددجو و دسته‌بندی که برای آن وجود دارد، هدف نهایی کاهش دردها و رنج‌ها در بشریت و کمک به آنها در رسیدن به اهداف متعالی است.
مددجوها توانسته‌اند با تلاش و حفظ انگیزه از کمک‌های خیریه ها و سمن ها در قالب انواع خدمات مددکاری اجتماعی بهره‌مند شوند و زندگی جدیدی را شروع کنند.
شما هم اگر مددجویی که به کمک نیاز دارید را می‌شناسید، می‌توانید او را به پلتفرم آگاپه معرفی کنید تا تحت حمایت مددکاران خیریه ها و سمن ها قرار بگیرد.
معرفی چند مددجو که حالا به دیگران کمک می‌کنند
شاید باورش کمی سخت باشد، اما تعداد زیادی از آدم‌های معروف فعلی، قبلا به نوعی نیازمند و مددجو بودند.
آنها حالا به قدری توانمند شده‌اند که خودشان به موسسه‌های نیکوکاری کمک می‌کنند.
یکی از این سلبریتی‌ها جیم کری؛ کمدین و بازیگر سرشناس هالیوود است.
جیم در سال‌های جوانی به حدی فقیر بود که چندین سال در یک اتوبوس فولکس واگن زندگی می‌کرد، حتی مدتی هم در حیاط خانه خواهرش چادر زده بود.
او بعدتر با دریافت کمک موفق شد وارد سینمای کمدی شد و حتی در ژانر درام هم موفقیت‌های زیادی کسب کرد.
جیم کری که دوبار برنده جایزه گلدن گلوب هم شده، آن سال‌ها را سرچشمه جوشان طنازی خودش معرفی کرده است.
هالی بری هم یکی دیگر از بازیگران هالیوود است که برای فیلم «مهمانی هیولا» اسکار گرفته است.
خانم بری در اوایل بیست سالگی در یک پناهگاه بی‌خانمانان زندگی کرده است.
او توسط مادرش حمایت مالی نمی‌شد و مجبور بود با دریافت کمک زندگی‌اش را بسازد. در حال حاضر هالی بری در اقدامات بشر دوستانه محیط زیستی حضور فعالی دارد.
جمع‌بندی
در مقاله «تعریف واژه مددجو و پاسخ به پرسش مددجو کیست» از مجله آگاپه تعریف مددجو را بررسی کردیم. اگرچه واژه‌های متعددی برای این مفهوم پیشنهاده شده اما واژه مددجو همچنان در ادبیات کار اجتماعی و در میان مددکاران رایج‌تر است.
از جمله واژه‌های پیشنهادی می‌توان به مشتری، مصرف‌کننده، توانیاب، مراجع و … اشاره کرد.
بر همین اساس دسته‌بندی‌های مختلفی برای مددجویان تدوین شده است.
در این مقاله مددجویان را به گروه‌های متنوعی تقسیم کردیم که همه آنها به کمک تخصصی و مناسب نیاز دارند.
در نهایت از جیم کری و هالی بری صحبت کردیم که خودشان زمانی مددجود بودند اما حالا به موسسه‌های نیکوکاری کمک می‌کنند.
پرسش‌های شما درباره تعریف مددجو و دسته‌بندی مددجویان
مددجو لزوما شخصی نیست که نیازش را به صورت شفاف اعلام کند، بلکه خدمات مددکاری باید فعالانه برای رفع نیاز همه اقشار جامعه که ممکن است هر کدام در یکی از دسته‌بندهای مددجویان قرار بگیرند طراحی شود.
با توجه به تعریف جدید مددجو، معتادان، کودکان، آسیب‌دیدگان، مبتلایان به اختلالات روانی، زندانیان، متهمان و شاکی‌ها، توان‌یابان، خانواده‌ها، سالخوردگان، بیماران بیمارستانی، سربازان و جانبازان جنگ، مددجویان خانگی و دانش‌آموزان همگی به نوعی مددجو هستند.
جیم کری و هالی بری از بازیگران معروف سینما هستند که در سال‌های جوانی چند سال بی‌خانمان بودند اما با دریافت کمک و حمایت توانستند وارد مسیر موفقیت و شهرت شوند.
برام جالب بود که یه کلمه مددجو می‌تونه این همه تعریف و مفهوم داشته باشه!
درسته منصور عزیز؛ برای خودمون هم جالب بود. اگر به این بحث علاقه‌داری دسته‌بندی مددجویان که در مجله آگاپه داریم رو دنبال کن، به زودی مقاله‌های جدیدی درباره مددجو و نیازهای اونها منتشر میشه