سازمان مستقل یعنی چه؟

هر سازمانی که تحت نظارت و تأسیس دولت قرار ندارد سازمان مستقل یا غیردولتی خواهد بود. با این تعریف اغلب تشکل‌های خیریه، امداد رسانی، تجاری، بازرگانی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، علمی، فنی، اداری و سیاسی غیردولتی محسوب می‌گردند.

تعریف سازمان مستقل (غیردولتی)

براساس قطعنامه شماره (۳۱/۱۹۹۶/E) شورای اقتصادی و اجتماعی، هر سازمانی که ارگان‌های دولتی و یا موافقت نامه‌های بین المللی تشکیل نداده باشند، غیردولتی محسوب می‌گردد. همچنین سازمان‌هایی که اعضای دولتی را به عضویت خود می‌پذیرند، در صورتی که این گونه عضویت‌ها به آزادی بیان و عقاید سازمان خللی وارد نیاورد غیردولتی محسوب می‌گردد.

تعریف دیگر مبنای تشکیل این سازمان‌ها را مورد توجه قرار می‌هد: سازمان غیردولتی به معنی یک سازمان داوطلبانه است که براساس زمینه‌ای ایدئولوژیک با مقاصد کاملا یا بعضا بشر دوستانه تشکیل شده است و از لحاظ قانونی از دولت‌ها یا سایر نهادهای سیاسی مستقل می‌باشد.

اداره اطلاعات عمومی سازمان ملل، سازمان غیردولتی را بدین صورت تعریف کرده است: سازمان غیردولتی (NGO)  به هر سازمان غیردولتی و داوطلبانه‌ای اطلاق می‌گردد که در سطح محلی، ملی یا بین‌ المللی بنا گردیده است. این سازمان را افرادی با علایق مشترک اداره می‌کنند و فعالیت‌هایی از قبیل ارائه خدمات، فعالیت‌های بشر دوستانه، توجه دادن مردم به اعمال دولت، نظارت بر سیاست‌های اتخاذ شده و تشویق به مشارکت سیاسی در امور جامعه را انجام می‌دهند. بانک اطلاعاتی سازمان‌های غیردولتی ایران سازمان غیردولتی را سازمانی می‌داند که تشکیلات و ساختار سازمانی مشخص داشته، غیر حکومتی باشد، عمده اعتبار آن را دولت تامین نکرده باشد، غیر انتفاعی و داوطلبانه بوده و نهایتاً پاسخگوی تمام یا بخشی از نیازهای جامعه خود باشد.

دانشگاه جان هاپکینز با مطالعه ۴۰ کشور طبقه بندى و تعاریف زیر را در رابطه با سازمان‌هاى مستقل ارائه کرده است:

1. برحسب درآمد: سازمان  هایى که هزینه هاى آنها عمدتاً از طریق کمک ها و مساعدت هاى مردمى تامین مى شود.
2. برحسب عرضه توان کارى: کار در این سازمان  ها غیراجبارى و بدون چشمداشت مادى است.
3. سازمان ها از حیث خروجى ها یا کالاهاى خدماتى که ارائه مى کنند به صورت سازمان  هایى که مانند خیریه هاى عام المنفعه هستند و کالاهایى از نوع عمومى تولید مى کنند تعریف شده اند.
4. سازمان هایى که سود خالص آنها میان متولیان سازمان توزیع نمى شود و در حیطه تشکل هاى غیردولتى شناخته مى شوند.
5. سازمان یافتگى تشکل ها تا حدودى نهادینه شده و تثبیت یافته باشد. تجمع هاى موقت و خلق الساعه که هیچ ساختار واقعى و هویت سازمانى ندارند، واجد تعریف نیستند.
6. خصوصى بودن: از حیث سازمانى از دولت جدا هستند.
7. خودگردانى و استقلال: بتوانند بر فعالیت هاى خودشان تسلط و نظارت داشته باشند.
8. توزیع غیرانتفاعى: حاصل به موسسین یا مدیران تعلق نگیرد و در جهت اهداف سازمان به کار گرفته شود.
9. داوطلبانه بودن: شرکت در فعالیت   هاى این تشکل ها به صورت داوطلبانه بوده و نظام عضوپذیرى آنها آزاد است.

آگاپه چرا خود را مستقل ثبت کرده است؟

آگاپه با داشتن اهدافی بشردوستانه و فارق از هرنوع سیاست و عقیده‌ای ساخته شده است. به همین علت باید به عنوان یک سازمان مستقل ثبت شود. شاخص‌های مختلفی که آگاپه را به عنوان یک سازمان مستقل تعریف می‌کند:

• غیر دولتی بودن: کلیه کارکنان دولت می‌توانند اقدام به تشکیل اینگونه سازمان‌ها و یا عضویت در آن‌ها بنمایند. حال آنکه ذکر عنوان غیردولتی ممکن است این تصور را به وجود آورد که اعضای اینگونه سازمان‌ها نباید کارکنان سازمان‌های دولتی باشند. از سوی دیگر اصطلاح سازمان غیردولتی صرفاً نشان می‌دهد که این سازمان‌ها دولتی نیستند. تعریف چنین بخش مهمی از دولت مردم سالار فقط با ذکر آنچه نیستند مناسب به نظر نمی‌رسد. این واژه یک معنی منفی و یا حتی معنی ضد دولتی می‌دهد. بعلاوه اطلاق عنوان غیردولتی بر این سازمان‌ها شاید اعطای کمک‌های مالی و فنی از سوی دولت به این سازمان‌ها را زیر سئوال ببرد. به این دلایل در کنفرانس ‹‹ نقش سازمان‌های داوطلب در شکل گیری مردم سالاری ‌ها» که در ژوئن ۱۹۹۲ در پراگ برگزار شد، پیشنهاد شد که این سازمان‌ها، سازمان های جامعه مدنی (CSO) نامیده شوند. این واژه نیز کاملاً دقیق به نظر نمی‌رسد اما از واژه قبلی مناسب‌تر است. با این حال باید یادآوری کرد که سازمان‌های جامعه مدنی متعلق به دستگاه دولت نیستند. ممکن است آنها از لحاظ مالی مورد حمایت دولت باشند ولی از لحاظ قانونی و سازمانی مستقل از دولت هستند. در ایران به سازمان‌هایی مثل آگاپه به جای سازمان غیردولتی، سازمان های مردم نهاد می‌گویند.

• غیرانتفاعی بودن: منظور از غیرانتفاعی بودن این است که سازمان مورد نظر هدف اقتصادی نداشته باشد به عنوان مثال برای کسب درآمد تشکیل نشده باشد. با این حال این بدان معنی نیست که سازمان مربوطه دست به فعالیت اقتصادی نزند. اقداماتی از قبیل برگزاری کنسرت‌ها، نمایشگاه‌ها، بازارها و همچنین فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی از جمله مواردی است که سازمانهای غیردولتی جهت تأمین منابع مالی خود به انجام آنها مبادرت می‌ورزند. در عین حال بعضاً با وجود نیازهای مبرم اقتصادی از بیم آنکه ممکن است انجام فعالیت‌های اقتصادی مغایر با حوزه عملکرد سازمان‌های غیردولتی باشد، از انجام این گونه فعالیت‌ها خودداری می‌نمایند.

• عام المنفعه بودن: مراد از عام المنفعه بودن بهره‌ای است که افراد غیر معین و غیر مشخص از یک فعالیت کسب نمایند اگر چه از نظر تعداد و گستره شمول محدود باشد. نفع عمومی بایست جنبه ارادی داشته باشد و مصادیق شخصی آن تعیین نشده باشد و هر کس که تحت ‹‹ عنوان مورد قصد›› قرار گیرد بتواند از آن بهره‌مند گردد. برنامه کار ایده‌ال گرایانه و تعهد به یک هدف خاص از ویژگی‌های این گونه سازمان‌ها می‌باشد.

• غیرسیاسی بودن: غیرسیاسی بودن این سازمان‌ها بدین معناست که این سازمان‌ها نبایست هدفی سیاسی داشته باشند، یعنی بدنبال کسب قدرت سیاسی باشند. این مفهوم بدین معنی نیست که این سازمان‌ها نمی‌توانند در فرایندهای سیاسی مشارکت داشته باشند یا اظهار نظر نمایند. به عنوان مثال یک سازمان که در مورد آلودگی محیط زیست کار می‌کند یک هدف توسعه‌ای دارد. ولی وقتی که به انتخابات می‌رسد حق دارد که بگوید من وارد یک حوزه سیاسی می‌شوم و از هواداران خود می‌خواهم که به نمایندگانی رأی بدهند که برای محیط زیست برنامه دارند.

• داوطلبانه بودن: داوطلبانه نامیدن این سازمان‌ها اندکی گمراه کننده است چرا که این تصور را ایجاد می‌کند که افراد فعال در چنین سازمان‌هایی نمی‌توانند حقوق دریافت کنند یا کارمند متخصص حرفه‌ای باشند و صرفاً داوطلب هستند. در برخی از سازمان های غیردولتی درصد بالایی از کارکنان را نیروهایی تشکیل می‌دهند که مزد دریافت می‌کنند هر چند میزان حقوق دریافتی در ازاء فعالیتی که انجام می‌دهند بسیار اندک است. در برخی دیگر از سازمان‌ها تمامی نیروها را افراد داوطلب تشکیل می‌دهند.

بنابراین آگاپه یک سازمان منسجم و علنی است که گروه‌های داوطلب مردمی به صورت قانونی تشکیل داده‌اند و هدف از تشکیل آن رفع نیازجامعه یعنی حامیانی که به دنبال موسسه‌های شفاف برای کمک رسانی هستند و گروه‌های خاصی از مددجوها که به موسسات مرتبط خود وصل می‌شوند. بدون انگیزه های مادی و اقتصادی است.