چرا خیریه های آب موفق نبوده‌اند؟ به بهانه اعتراضات آب اصفهان

اعتراضات آب در اصفهان و چهارمحال و بختیاری بار دیگر بحران کم آبی را در کانون توجه قرار داده است. اما چرا تلاش خیریه های آب موفق نبوده است؟

کشاورزان اصفهانی و گروه‌های مختلفی از مردم این شهرها در سه هفته گذشته نسبت به خشکی زاینده رود و طرح‌های انتقال آب تحصن و اعتراض کردند.

زخم بی‌آبی که همین دیروز هم قربانی‌های جدیدی گرفته در ایران هر روز عمیق‌تر می‌شود.

این در حالی است که با انفعال سازمان محیط زیست در اعتراضات آب اصفهان و عدم استفاده از شیوه‌های علمی مدیریت منابع آب هیچ درمان قطعی برای این زخم ارائه نمی‌شود.

در همین راستا، سازمان های مردم نهاد و برخی از موسسه های خیریه در چند سال گذشته طرح‌هایی موسوم به خیریه آب را آغاز کرده‌اند.

اوج این طرح‌ها در زمان بحران بی‌آبی خوزستان بود. بحرانی که هنوز ادامه دارد و خیریه های آب به غیر از درمان‌های «چسب زخمی» کار بیشتری نتوانسته‌اند انجام دهند.

مجموعه اقداماتی که توسط سازمان های مردم نهاد در هنگام بحران هایی مثل اعتراضات آب اصفهان انجام شده را می‌توان به دو گروه کوتاه و بلندمدت تقسیم کرد.

اقدامات کوتاه مدت

ارسال آب (مخصوصا آب معدنی)، لوله‌کشی آب از مبدأ رودخانه یا چشمه‌ها و اهدای کمک مالی برای خرید آب از جمله اقدامات کوتاه مدت خیریه های آب هستند.

این اقدامات در نهایت کمک چندانی به معضل بی‌آبی نمی‌کند.

مثلا مردم خوزستان توانایی خرید آب معدنی دارند و ارسال آب کمکی به آنها نمی‌کند.

لوله‌کشی آب به مناطق کم آب هم ممکن است گروه دیگری از مردم را دچار مشکل کند. علاوه بر این در این گونه طرح‌ها به علت سرعت بالای کار ممکن است کیفیت فدای کمیت شود.

بر اساس گزارش های وزارت نیرو بخش زیادی از آب به علت کیفیت نامناسب لوله‌کشی هدر می‌رود. این خودش یکی از دلایل پنهان اعتراضات آب اصفهان هم می‌تواند باشد.

اما اهدای کمک مالی برای مدیریت هزینه‌های آبی خانوار دست‌کم می‌تواند موقتا مشکلات مردم از جمله کشاورزان را تا حدودی حل کند.

مزیت این روش حق انتخاب برای گیرندگان کمک است؛ کسی مجبور نیست آب معدنی دریافت کند.

اقدامات بلند مدت در راستای اعتراضات آب اصفهان

در حوزه اقدامات بلند مدت، خیریه های آب باید با قدرت و ابتکار بیشتری عمل کنند. مثلا تأمین هزینه‌های راه‌اندازی و نصب دستگا‌ه‌های آب شیرین کن در مناطق کویری می‌تواند منابع آبی جدیدی را به شکل قابل بهره‌برداری دربیاورد.

همچنین رایزنی با دانشمندان علوم آب در جهان گام بزرگی در مقابله با تنش آبی است.

خیریه های آب باید از پژوهشگران برجسته این حوزه در ایران و جهان درخواست کمک پژوهشی خیرخواهانه داشته باشند.

این یافته‌های پژوهشی می‌تواند در اختیار نهادهای دولتی قرار بگیرد تا حداقل کمتر شاهد اعتراضات آب اصفهان و سایر شهرها باشیم.

چرا خیریه های آب موفق نبوده‌اند؟

اگر بخواهیم به پرسشی که در عنوان این مطلب مطرح شده پاسخ بدهیم، می‌توانیم به نکات زیر اشاره کنیم.

یکی از دلایل اصلی این عدم موفقیت همان مشکل همیشگی است.

نهادهای تصمیم‌گیرنده و اجرایی دولتی، تشکل‌های مردمی را جدی نمی‌گیرند. در واقع صدای این سازمان‌ها اگرچه بلند هم باشد، گوش شنوایی نیست!

گسترش بحران محیط‌زیستی هم در این عدم موفقیت مهم است.

به عبارت دیگر تمام اجزای محیط‌زیست در هم تنیده هستند، حل معضل کم آبی، بدون چاره‌اندیشی برای سایر گره‌های این کلاف ساده نیست.

عدم تکاپوی کافی خیریه های آب و سمن های محیط‌زیستی هم در نرسیدن به اهداف‌شان موثر بوده است.

مثلا در همین اعتراضات آب اصفهان ، سازمان های مردم نهاد از حق دسترسی به آب که اتفاقا از حقوق بشر هم هست حمایت نکرده‌اند!

یکی دیگر از دلایل اصلی عدم اقبال خیریه های آب ، توجه صرف به رویکرد جهادی و عدم بهره‌گیری از دانش روز مدیریت آب است.

وقتی می‌توانید برای خرید آب شیرین کن از خیرین کمک مالی جمع‌آوری کنید، بهتر است این کار را انجام دهید تا اینکه داوطلبان را برای ساخت آب شیرین کن به منطقه کویری بفرستید.

عدم برنامه‌ریزی استراتژیک و پایدار در خیریه های آب هم به این ناکامی دامن می‌زند.

بشر در آینده بر سر آب می‌جنگد و خیریه های آب فقط وقتی که بحرانی مثل اعتراضات آب اصفهان پیش بیاید فعال می‌شوند.

با این حال ایرانی‌ها نشان داده‌اند با اتحاد می‌توانند بزرگترین جنبش‌ها را رقم بزنند؛ البته به شرطی که خیریه های آب با توجه به نکات گفته شده بتوانند از این پتانسیل بهره بگیرند.