توسط با چالش های سمن ها و خیریه های ایرانی آشنا شوید و برای مقابله با آنها در سازمان مردم نهاد برنامه ریزی منظم داشته باشید.
سازمان های مردم نهاد (سمن) از زمان شکل‌گیری ساختار اولیه در ایران تا اثرگذاری در جامعه مسیر طولانی را طی می‌کنند.
این مسیر آمیخته با چالش های بسیاری است. سمن ها در مواجه با این چالش ها دچار آسیب‌هایی هم می‌شوند.
البته بعضی از آنها با تکیه به دانش روز و تجربه خبرگان از میدان رقابت با چالش ها با موفقیت بیرون می‌آیند.
در این مقاله اختصاصی از مجله آگاپه ، چالش های سمن های ایرانی را معرفی و بررسی می‌کنیم.
در ادامه با ما همراه باشید.
در یک تقسیم‌بندی آکادمیک چالش های سمن های ایرانی به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم شده است.
چالش های داخلی همان‌طور که از نام‌شان پیداست از فرایندها و عناصر داخلی سمن نشأت می‌گیرد.
مثلا اگر سمن دفاع از حقوق حیوانات نتواند منابع مالی لازم را برای نگهداری از سگ های بیابان گرد جمع‌آوری کند، این یک چالش داخلی است که از عملکرد ضعیف مدیر یا هیأت مدیره سرچشمه می‌گیرد.
اما اگر انجمن تلاش برای حقوق زنان ، ناگهان از طرف نیروهای دولتی تعطیل شود، این یک چالش خارجی است که می‌تواند دلایلی از قبیل رویکرد سیاسی/امنیتی به سمن ها داشته باشد.
پس می‌توانیم چالش های داخلی و خارجی را در قالب جدول زیر دسته‌بندی کنیم.
| چالش های داخلی سمن ها و خیریه های ایرانی | چالش های خارجی سمن ها و خیریه های ایرانی |
| جذب منابع مالی | رویکرد سیاسی – امنیتی |
| مسائل ساختاری | نقص های قانونی |
| ضعف در برند سازی | پایین بودن سطح مشارکت عمومی |
| نیروی انسانی | فقدان جایگاه مناسب برای سمن ها |
چالش های داخلی سمن های ایرانی در نقش موریانه!
چالش های داخلی برای سمن های ایرانی مثل موریانه هستند!
آرام و تدریجی یک سازمان مردم نهاد را با زوال مواجه می‌کنند و بعد یک روز ناگهان سمن منحل می‌شود.
شناخت چالش های داخلی و تدوین راهکارهای مناسب برای آنها بسیار مهم است.
در واقع سازمان هایی مثل محک یا بهنام دهش پور اگر موفق شده‌اند، دلیلش این بوده که به این چالش ها توجه داشته‌اند.
جذب منابع مالی
هر سمن ایرانی به حامیان مالی نیاز دارد. نیاز دارد تا بتواند مأموریت‌ها و چشم‌اندازهایی که تعریف کرده را امکان‌پذیر کند.
مثلا سمن دفاع از حقوق حیوانات برای اینکه بتواند صدایش را به جامعه برساند باید از تبلیغات در اینستاگرام استفاده کند.
تبلیغ در اینستاگرام چه از نوع مستقیم، چه با ابزار اینفلوئنسرها باشد، مستلزم پرداخت هزینه است.
اگر سمن دفاع از حقوق حیوانات نمی‌تواند برای مقابله با طرح عقیم سازی سگ‌ها حمایت عمومی را جلب کند، دلیلش می‌تواند پایین بودن سطح مشارکت عمومی نیز باشد.
مجله آگاپه
البته در این بین سلبریتی هایی هم هستند که به بحث مسئولیت اجتماعی و اهداف خیرخواهانه اهمیت می‌دهند و پول دریافت نمی‌کنند.
به هر روی جذب و بعد حفظ خیرین، نیازمند برنامه ریزی استراتژیک و استفاده از راهبردهای مناسب است.
مسائل ساختاری
برای اداره هر سازمان تجاری یا غیر انتفاعی نیاز به قواعد و چارچوب‌های خاصی هست.
اینها را با نام‌هایی مثل چارت، پروتکل و بخش‌نامه می‌شناسیم.
ساختار سازمانی خیلی از سمن های ایرانی تا قبل از کرونا سنتی بوده است. این موضوع مخصوصا در سمن های کوچک بیشتر صدق می‌کند.
اما در حال حاضر خیلی از این ساختارها باید تغییر کند.
سمن های ایرانی برای اینکه بتوانند در جذب منابع مالی موفق باشند و برند قوی تری داشته باشند به دنبال یک ساختار جدیدتر هستند.
در این ساختار جدید می‌توان از نیروهای دورکار استفاده کرد و بودجه بیشتری به حضور در فضای دیجیتال اختصاص داد.
ضعف در برند سازی
اگر سمن های ایرانی نتوانند به اندازه‌ای که می‌خواهند تأثیرگذار باشند، برند سازی می‌تواند به یکی از چالش های آنها تبدیل شود.
در ساخت برند برای سمن می‌توانید به مراحل زیر توجه کنید:
بعد از تعیین استراتژی برند سمن ، برای برند سازمان مردم نهاد داستان بگویید.
یک داستان مخاطب پسند و جذاب به جذب منابع مالی حقوقی و حقیقی کمک می‌کند. از سوی دیگر شناخت جامعه نسبت به سمن را افزایش می‌دهد.
نیروی انسانی به عنوان چالش در سمن های ایرانی
چالش نیروی انسانی در سمن های ایرانی باعث می‌شود تا نتوانند به اهداف‌شان برسند.
دلیل اصلی این موضوع این است که بیشتر این سازمان ها بر مبنای کار داوطلبانه ساخته شده‌اند.
از محدودیت هایی که در بحث منابع انسانی در سمن های ایرانی وجود دارد می‌توان به کمبود دانش فنی، عدم آشنایی با مهارت‌های روز، دستمزد آنها، شرایط و محیط کار و جزییات قرارداد با نیروهای موظف اشاره کرد.
برای نمونه اگر سمن تلاش برای حقوق زنان از یک کارشناس روابط عمومی مسلط به زبان‌های چینی و انگلیسی استفاده کند، تقریبا می‌تواند با تمام جهان در ارتباط باشد!
چالش های خارجی سمن های ایرانی
چالش های خارجی بیشتر از محیط بیرونی می‌آیند.
این چالش ها چندان قابل کنترل یا پیشگیری نیستند اما باز هم می‌توان با عکس‌العمل به موقع با آنها مقابله کرد.
معمولا دولت‌ها و نهادهای شبه دولتی این چالش ها را به وجود می‌آورند.
در اینجا هم سمن های موفق با برنامه ریزی دقیق و توجه به مشکلات و همچنین بهره‌گیری از تجارب، توانسته‌اند به چالش هایی مثل نگاه سیاسی/امنیتی، نقص‌های قانونی، پایین بودن سطح مشارکت و فقدان جایگاه مناسب برای سمن ها غلبه کنند.
رویکرد سیاسی/امنیتی
داشتن رویکرد سیاسی و امنیتی به سمن های ایرانی در سال های اخیر به یکی از چالش های آنها تبدیل شده است.
با همین رویکرد چندی پیش «جمعیت امام علی» از طرف وزارت کشور منحل شد.
نگاه امنیتی به سمن ها باعث می‌شود تا نتوانند با آرامش خاطر به اقشار آسیب‌پذیر یاری برسانند.
در سال‌های اخیر سمن های فعال در زمینه حقوق زنان و محیط زیست بارها تهدید به ارتباط با دولت‌های خارجی شده‌اند که این هم نوعی از رویکرد سیاسی و امنیتی است.
حتی بعضی اوقات کمپین های بشر دوستانه که سمن های ایرانی برگزار کرده‌اند دچار تنگ نظری های سیاسی و امنیتی شده است.
نقص‌های قانونی
نقص‌ها و نقاط خاکستری در قانون به چالش های جدیدی برای خیریه ها تبدیل شده است.
این نقص ها ضمن اینکه تعداد خیریه های تقلبی را افزایش داده است، باعث شده تا سازمان های مردم نهاد سردرگم بمانند.
مثلا عدم وجود مرجع مشخص برای دریافت معافیت مالیاتی برای این سازمان ها یکی از همین نقص ها است.
از سوی دیگر نهادهایی مثل وزارت کشور ، بهزیستی و حتی نیروی انتظامی به سمن ها مجوز می‌دهند؛ خیلی از چالش ها از همین چندگانگی رشد می‌کند.
علاوه بر اینها حوزه‌هایی همچون بیمه و ارتباط با سایر سازمان‌ها از جمله بخش‌هایی هستند که سمن های ایرانی در ایران را به چالش می‌کشند.
پایین بودن سطح مشارکت عمومی
سطح مشارکت عمومی به معنی تمایل عمومی به حمایت از یک سمن است.
این خودش به معنی کمک به نیازمندان و مددجویان تحت پوشش سمن ها و خیریه ها نیز هست.
برای مثال اگر سمن دفاع از حقوق حیوانات نمی‌تواند برای مقابله با طرح عقیم سازی سگ‌ها حمایت عمومی را جلب کند، دلیلش می‌تواند پایین بودن سطح مشارکت عمومی نیز باشد.
شاید در نگاه اول برای این چالش راهکاری وجود نداشته باشد اما مرور تجربه های موفق نشان می‌دهد که سمن های ایرانی توانسته‌اند با استفاده از شیوه‌های نوین بازاریابی و تحریک احساسات عمومی، سطح مشارکت را افزایش دهند.
فقدان جایگاه مناسب برای سمن ها
ترجمه خودمانی این عبارت می‌شود بازی ندادن سمن ها در معضلات جامعه.
دولت ها به گمان اینکه به تنهایی می‌توانند همه معضلات را حل کنند، معمولا جایگاه سمن های ایرانی را دست کم می‌گیرند و حتی برای آنها چالش ایجاد می‌کنند.
این در حالی است که در ساختار حکمرانی کشورهای پیشرفته، به کارگیری توان سمن ها به یک امر معمول تبدیل شده است.
برای نمونه سال گذشته سمن های واقع در سوئد یکی از وزرای این کشور را مجبور کردند تا زیرساخت‌های لازم برای اقامت کودکان پناهجوی یونانی را فراهم کند.
یا حتی در نمونه‌ای دیگر خیریه ها و سازمان های مردم نهاد از «بوریس جانسون»، نخست‌وزیر انگلیس درخواست کردند تا به کشورهای در حال توسعه واکسن کووید-۱۹ اهدا کند.
بنابراین جایگاه مناسب برای سمن های ایرانی نه تنها چالش بلکه امتیازی برای دولتمردان است.
در آگاپه مجموعه‌ای از سمن ها و خیریه های ایرانی معتبر و شفاف معرفی شده‌اند. شما می‌توانید با حمایت از آنها در برابر چالش هایی که دارند به رشدشان کمک کنید.
شکایت از سمن ها و خیریه ها ؛ یکی از دلایل اصلی انحلال آنها
در سال‌های اخیر با رواج کمپین های بشر دوستانه آنلاین ، میزان شکایت از سازمان های مردم نهاد نیز افزایش یافته است.
متأسفانه عملکرد ضعیف برخی از خیریه ها و تقلب در اجرای امور اوضاع را بدتر هم کرده است.
سایت ها و شبکه‌های اجتماعی در جذب حامیان و خیریه به سازمان های مردم نهاد کمک می‌کنند.
خیلی از سمن ها مخصوصا در سال‌های پس از کرونا از همین طریق توانسته‌اند منابع مالی را جمع‌آوری کنند.
اما همین فعالیت دیجیتال میزان شکایات از آنها را نیز افزایش داده است.
بر اساس آماری که در سال ۲۰۲۱ در انگلستان منتشر شد، ۵۶ سازمان مردم نهاد در مجموع یک سال، ۵۸۳۶ شکایت دریافت کرده‌اند.
این میزان نسبت به سال ۲۰۲۰ در این کشور با ۲۵۲ درصد افزایش! خیره کننده رو‌به‌رو شده است.
موضوع این شکایت ها شبکه های اجتماعی ، بنرهای تبلیغاتی آنلاین و سایت های برگزار کمپین های بشر دوستانه بوده‌اند.
مقامات قانونی در انگلیس هم به این شکایت‌ها واکنش نشان داده‌اند.
موسسه‌ها ملزم شده‌اند تا از دستورنامه‌های مربوط به برگزاری کرادفاندینگ یا کمپین های تأمین مالی جمعی تبعیت کنند.
یک وکیل دادگستری اما معتقد است سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند با رعایت چند نکته کوچک از این شکایت‌ها اجتناب کنند.
شفافیت در کرادفاندینگ
سازمان های مردم نهادی که به صورت شفاف و واضح شیوه جذب منابع مالی، نحوه اهدا به مددجویان و سایر موارد مرتبط را توضیح می‌دهند، کمتر مورد شکایت واقع می‌شوند.
شفافیت به آنها کمک می‌کند تا از چالش های سازمان های مردم نهاد فاصله بگیرند.
مسئله شفافیت در کرادفاندینگ بسیار مهم است.
گاهی اوقات طراحی سایت یا استفاده از رنگی خاص می‌تواند تردیدهای جدی در ذهن خیرین ایجاد کند.
بنابراین با توضیح شفاف جزییات از بروز این تردیدها جلوگیری می‌شود.
سازمان های مردم نهاد برای ارزیابی میزان شفافیت باید از دید یک کاربر که هیچگونه شناخت و دسترسی به سمن ندارد وارد کرادفاندینگ شوند و حمایت مالی انجام بدهند.
سهولت در کرادفاندینگ
سهولت در تأمین مالی جمعی از دو جنبه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری قابل بررسی است.
محتوا، طراحی، گرافیک، دعوت به دونیت و مواردی شبیه به اینها از بخش‌های نرم‌افزاری یک کمپین بشر دوستانه هستند.
ساده‌نویسی، استفاده از عناصر خطی و مینیمال در طراحی، ترغیب حامیان به اهدای پول با جمله‌های انگیزشی سهولت کرادفاندینگ را افزایش می‌دهند.
در بخش سخت‌افزاری هم صفحه‌بندی درست صفحه لندینگ، کدنویسی تمیز و استاندارد، کاهش تعداد کلیک‌ها برای اهدای پول و کاهش سرعت بارگذاری سایت باعث سهولت کرادفاندینگ می‌شوند.
ایجاد کمپین بشر دوستانه در مقیاس کوچک به سمن ها اجازه می‌دهد تا معیارهای سهولت را ارزیابی کنند.
مددجویان و گزارش‌دهی به حامیان
هدف نهایی هر کرادفاندینگ یا کمپین بشر دوستانه در انتها یاری به مددجویان است.
این مددجویان می‌توانند بیمار، دانش‌آموز یا سالمند باشند.
اما نکته مهم توضیح درباره ویژگی‌های مددجویان و جزییات زندگی آنها است.
به این ترتیب شانس دریافت حمایت افزایش پیدا می‌کند.
همچنین کسی از سازمان مردم نهاد به دلیل مشخص نبودن اهداف برگزاری کمپین شکایت نخواهد کرد.
علاوه بر این ارسال گزارش کرادفاندینگ به حامیان هم میزان اعتماد آنها را بیشتر می‌کند.
منظور از گزارش مجموعه‌ای از اطلاعات از لحظه‌ای است که پول اهدا شده به موسسه به دست مددجویان می‌رسد.
همچنین اگر مددجویان با این پول وسایل خانه یا هر چیز دیگری خریده‌اند، می‌توان به حامیان اطلاع داد.
استقبال از انتقادها
اتفاقا داشتن رویکرد مثبت نسبت به نقد و نظر دیگران، باعث اعتباربخشی به سازمان مردم نهاد می‌شود.
در طول برگزاری کرادفاندینگ ممکن است نظرات مختلفی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شود.
سمن ها و خیریه ها به جای اصطلاحا گارد گرفتن با پاسخگویی شفاف به این نظرات، نشان می‌دهند که هدف‌شان واقعا ترویج نیکوکاری و یاری به نیازمندان است.
در کنار این رویکرد، نمایش مجوزها و پروانه‌های قانونی فعالیت سازمان مردم نهاد برای شاکی‌ها می‌تواند در تصمیم آنها بر روی شکایت اثر بگذارد.
پاسخ به پرسش‌های شما درباره چالش های سمن ها و خیریه های ایرانی
چالش های سمن ها در ایران و جهان را می‌توان به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد. چالش های داخلی بیشتر مربوط به فرایندهای داخلی سمن هستند و می‌توان آنها را کنترل کرد. اما چالش های بیرونی بیشتر از محیط پیرامونی می‌آیند و شاید کنترل آنها پیچیده‌تر باشد.
نگاه سیاسی و امنیتی دولت ها به سازمان های مردم بعضا باعث انحلال و تعطیلی آنها شده است. گاهی اوقات نیز سمن ها به جرم ارتباط با دول خارجی مورد بازخواست قرار گرفته‌اند. در این مقاله درباره انواع چالش های پیرامون سمن ها صحبت شده است.
در واقع شکایت‌هایی که از طرف شاکیان خصوصی و عمومی بر علیه خیریه ها و سمن ها تنظیم می‌شود یکی از دلایل اصلی انحلال آنها است. راهکارهای جلوگیری از این شکایت‌ها را در این مقاله بخوانید.
نظرات