راهنمای اجرای مسئولیت اجتماعی (CSR) با معرفی نمونه‌های ایرانی

اگر شما مدیر یا کارمند یکی از شرکت‌های بزرگ یا حتی کوچک در ایران هستید و به اجرای مسئولیت اجتماعی (CSR) علاقه دارید، این مقاله اختصاصی را از دست ندهید.

مسئولیت اجتماعی (CSR) شرکتی یا سازمانی مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و پروژه‌هایی است که در ارتباط با تعهدات اجتماعی انجام می‌گیرند.

شرکت‌ها این توان را دارند تا با استفاده از درآمد محصولات یا با مازاد بودجه سالانه، این پروژه‌ها را انجام دهند.

اجرای مسئولیت اجتماعی هم برای شرکت ها و هم برای سازمان های اجتماعی از جمله خیریه ها و سمن ها سودمند است.

در واقع این یک رابطه برد-برد است.

شما به عنوان مدیر مسئولیت اجتماعی شرکت ، رضایت مشتریان را افزایش می‌دهید، برند سازی می‌کنید و کارمندان متخصص را حفظ می‌کنید.

نیازمندان و مددجویان تحت پوشش خیریه ها و سازمان های مردم نهاد نیز با کمک شما با سواد می‌شوند، سر کار می‌روند، زندگی تشکیل می‌دهند و دنیای بهتری را تجربه می‌کنند.

در این مقاله اختصاصی از مجله آگاپه درباره اجرای مسئولیت اجتماعی در شرکت ها و سازمان ها بیشتر بخوانید.

همچنین با چالش‌ها و مدل‌های اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی و آینده آن آشنا شوید. بخشی هم به معرفی پروژه‌های مسئولیت اجتماعی در شرکت های بزرگ و کوچک ایرانی و خارجی اختصاص پیدا کرده که خواندنش خالی از لطف نیست.

در ادامه با مجله آگاپه همراه باشید.

نگاهی به پژوهش‌های علم مدیریت نشان می‌دهد، شرکت‌ها از دیرباز در چهار حوزه مسئولیت اجتماعی را اجرا می‌کرده و می‌کنند.

حوزه اول بیشتر شامل فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. به عبارت دیگر اگر قرار است سازمان شما برای پروژه جدیدی پول خرج کند، این مبلغ با اولویت علایق مشتریان هزینه می‌شود.

حوزه دوم شامل فعالیت‌های حقوقی می‌شود. شرکت‌هایی که دغدغه مسئولیت اجتماعی دارند، قانونمند هستند و از انواع قوانین تبعیت می‌کنند.

حوزه سوم فعالیت‌های اخلاقی است. در این بخش اجرای مسئولیت اجتماعی با عدم تولید محصولات زیان‌آور گره خورده است.

در نهایت حوزه چهارم فعالیت‌های حمایتی است که در آن شرکت‌ها علاوه بر حمایت از کارمندان، منابع مادی و غیر مادی را به موسسه‌های نیکوکاری اهدا می‌کنند.

البته از دهه ۸۰ میلادی به بعد، حوزه فناوری هم به مسئولیت اجتماعی (CSR) اضافه شده است. با استفاده از فناوری حمایت از اهداف بشر دوستانه بیشتر شده است.

در حال حاضر هر کدام از شرکت‌ها و سازمان‌ها_ بزرگ یا کوچک چارچوب‌های مختلفی را برای اجرای مسئولیت اجتماعی طراحی کرده‌اند.

البته سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) هم در استاندارد شماره ۲۶۰۰۰ دستورالعمل‌هایی را برای اجرای مسئولیت اجتماعی ارائه داده است.

علاوه بر اینها چندین مدل پیشنهاد شده نیز وجود دارد که در ادامه معرفی می‌شوند.

مدل های معروف اجرای مسئولیت اجتماعی

مدل اکرمان (Ackerman) در سال ۱۹۷۶ مطرح شد.

در این مدل سه فاز مختلف تعریف شده است.

فاز اول شناسایی یک مسئله اجتماعی توسط مدیران سازمان، فاز دوم تدوین راهکار و فاز سوم اجرای راهکارها است.

کارشناسان معتقدند مدل اکرمان بیشتر جنبه استراتژی دارد تا اینکه مدل باشد.

مدل هرم مسئولیت اجتماعی کارول دارای چهار مرحله از قاعده تا نوک هرم است.

مسئولیت اجتماعی اقتصادی زیربنای سایر انواع مسئولیت‌های اجتماعی شناخته شده و بعد از مسئولیت‌های اجتماعی حقوقی، اخلاقی و حمایتی آمده‌اند.

این مدل بر خلاف این نظریه طراحی شده که شرکت ها نمی‌توانند همزمان اهداف تجاری داشته باشند و به مسائل اجتماعی هم توجه کنند.

بعدتر نسخه جدیدی از همین مدل توسط کارول و شوارتز با نام دایره‌های متقاطع معرفی شد.

در این مدل ساختار سلسله مراتبی در مفهوم مسئولیت اجتماعی تغییر کرده، یعنی انواع مسئولیت اجتماعی اقتصادی،‌ حقوقی، حمایتی و … نسبت به همدیگر تقدم یا تأخر ندارند.

طراحان این مدل کاربرد آن را فراتر از شرکت‌ها می‌دانند.

آنها معتقدند حتی دولت‌ها و اشخاص حقیقی هم می‌توانند از مدل دایره‌های متقاطع استفاده کنند.

مدل سه‌گانه مسئولیت اجتماعی که در آن به سه بخش تعهدات، شراکت در شبکه ارزش و پایداری در اعتمادسازی اشاره شده در سال ۲۰۰۶ توسط میهان و همکارانش ارائه شده است.

مدل لیبرال هم که در کنار این مدل مطرح شده، توسط میلتون فریدمن آمریکایی در سال ۱۹۸۵ ارائه شد، این مدل به شدت چالش برانگیز بوده است.

فریدمن بر این باور است که شرکت ها و سازمان ها فقط در قبال سهامداران مسئول هستند.

همین که ثروت تولید کنند و پیرو قانون باشند کافی است.

از محلی مالیاتی که پرداخت می‌کنند می‌توان برای امور خیرخواهانه استفاده کرد.

ارتباط بین کار خیر و مسئولیت اجتماعی

هدف کار خیر و یا اقدام بشر دوستانه با اجرای مسئولیت اجتماعی چندان متفاوت نیست.

در نهایت هر دو قرار است مشکلی را از دوش بشر بردارند.

حل مشکلات می‌تواند از طریق ارائه آموزش، تولید محصولات بهتر یا اهدای مستقیم کمک مالی به نیازمندان باشد.

در جهانی که فعلا بیشتر از همیشه به سمت انواع نابرابری‌ها می‌رود، اجرای مسئولیت اجتماعی برای همه شرکت های بزرگ و کوچک یک ضرورت است.

کار خیر بیشتر به شکل آخری انجام می‌شود. اما مسئولیت اجتماعی یک رویکرد جدیدتر به کار خیر است.

در این رویکرد شرکت‌ها، خودشان مستقیما در فرایند کمک رسانی حضور دارند و منابع شرکت را درگیر می‌کنند.

مسئولیت اجتماعی علاوه بر اینکه خودش نوعی کار خیر است، پرستیژ اجتماعی شرکت‌ها را نیز افزایش می‌دهد.

در ادامه چند نمونه از اجرای مسئولیت اجتماعی را بررسی می‌کنیم.

اجرای مسئولیت اجتماعی (CSR) در چند شرکت ایرانی

شرکت های بزرگ و کوچک در ایران به مفهوم مسئولیت اجتماعی توجه داشته‌اند.

چون جامعه ایرانی از دیرباز نیکوکاری را تشویق کرده است.

ایرانی‌ها در حادثه‌های مختلف هم به همدیگر کمک کرده‌اند. بنابراین احسان و نیکی از ارزش‌هایی است که در جامعه ایرانی ستوده می‌شود.

از همین رو سازمان های کوچک و بزرگ در ایران به مسئولیت اجتماعی توجه نشان داده‌اند.

چند شرکت ایرانی که توانسته‌اند در زمینه اجرای پروژه‌های مسئولیت اجتماعی موفق باشند را در ادامه معرفی می‌کنیم.

گروه مپنا

مپنا یک شرکت مادرتخصصی مهندسی است که پروژه‌های زیادی را در بخش نیروگاهی، نفت، گاز و حمل و نقل ریلی انجام داده است.

اما کارمندان شرکت مپنا می‌دانند که بخشی از پروژه‌های این شرکت در راستای مسئولیت اجتماعی انجام شده است.

«سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی مانند راه‌اندازی نیروگاه‌های بادی و خورشیدی، تولید همزمان برق و آب شیرین، تبدیلِ پروژه‌های نیروگاهی حرارتی به سیکل ترکیبی» از جمله پروژه‌های مسئولیت اجتماعی این شرکت ایرانی است که بیشتر با اهداف محیط زیستی انجام شده است.

شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی

این شرکت یکی از بزرگترین بنگاه های اقتصادی در ایران است که اغلب مورد توجه سهامداران قرار می‌گیرد.

مدیران شرکت تلاش کرده‌اند در کنار کسب سود اقتصادی، سود اجتماعی هم داشته باشند.

از همین رو طرح‌های مختلفی را در قالب مسئولیت اجتماعی (CSR) اجرا کرده‌اند.

از جمله این پروژه‌ها می‌توان به «طرح ملی نذر آب»، «اهدای سیمان برای ساخت بیمارستان»، «رونمایی از نمادهای بورسی کرونا»، «حمایت از نشریه بخارا» و … اشاره کرد.

بانک ایران زمین

بانک ایران زمین به عنوان یکی دیگر از شرکت های معروف در ایران ، در سال‌های اخیر پروژه‌های مسئولیت اجتماعی را اجرا کرده است.

این بانک در احداث مدرسه، حفظ منابع آبی و جنگل‌ها و کاهش مصرف انرژی بیشترین اقدامات حمایتی خود را انجام داده است.

شرکت داروسازی رازک

این شرکت داروسازی ضمن اینکه لایوهای اینستاگرامی را با پزشکان برگزار می‌کند به مصرف کنندگان دارو خدمات دیگری هم ارائه می‌دهد.

از جمله اقدامات شرکت داروسازی رازک، حمایت از ایتام بیمار و نیازمند به دارو است.

این شرکت در هفته جهانی کودکان یتیم نقش پررنگی در حمایت از آنها داشته است.

شرکت ملی نفت ایران

اگرچه ساختار شرکت‌های نفتی به شدت دولتی و مبتنی بر دیوان‌سالاری است، اما در چند سال اخیر شاهد اجرای مسئولیت اجتماعی از طرف شرکت ملی نفت ایران بوده‌ایم.

مدیرعامل این شرکت در سال ۱۳۹۸ از ۷۹۱ پروژه مسئولیت اجتماعی خبر داده بود که ۴۱۶ مورد آنها مربوط به مناطق سیل زده بوده است.

بررسی دقیق‌تر اجرای مسئولیت اجتماعی (CSR) در شرکت ملی نفت ایران نشان می‌دهد، اغلب پروژه‌ها با هدف حمایت از ساکنین مناطق نفت‌خیز و حل مشکلات آنها انجام شده است.

دیجیکالا و آگاپه

دیجیکالا به عنوان بزرگترین فروشگاه اینترنتی در ایران هم از چندی پیش برای اجرای مسئولیت اجتماعی طرحی را با آگاپه؛ اولین پلتفرم هوشمند اقدامات بشر دوستانه شروع کرده است.

در این طرح خیرین و حامیان مالی نیازهای کالایی موسسه‌های نیکوکاری را از فروشگاه دیجی‌کالا و از طریق عضویت در پلتفرم آگاپه می‌خرند.

سپس موسسه‌ها کالاها را دریافت کرده و در اختیار مددجویان خود قرار می‌دهند.

اجرای مسئولیت اجتماعی در چند شرکت خارجی

مسئولیت اجتماعی در شرکت ها و سازمان ها خارجی از پیشینه بیشتری برخوردار است.

مخصوصا از زمان تصویب استانداردهایی در حوزه حقوق مصرف کنندگان میزان اجرای مسئولیت اجتماعی در شرکت های خارجی افزایش داشته است.

گروه لگو

یکی از مزیت‌های استخدام در شرکت لگو، توجه مدیران آن به مفهوم مسئولیت اجتماعی است.

این شرکت دانمارکی در واقع یکی از رهبران مسئولیت اجتماعی در جهان است.

لگو توانسته ضمن استفاده از مواد اولیه غیر مضر برای کودکان در تولید قطعه‌های بازی لگو، امکان بازی برای کودکان بی سرپرست و آسیب دیده روهینگیا و سوریه را نیز فراهم کند.

تامز

تامز (Toms) هم مثل سایر تولید کنندگان کفش، محصولاتی را در اختیار خریداران قرار می‌دهد.

اما تفاوت این برند با دیگران این است که با هر بار فروش یک جفت کفش، یک جفت دیگر نیز برای کودکان فقیر ارسال می‌شود.

تعهد به استفاده از منابع تجدیدپذیر در تولید کفش‌ها و اختصاص سالانه مبلغی برای سرمایه‌گذاری بر روی اقدامات بشر دوستانه بخش دیگری از پروژه مسئولیت اجتماعی در این برند هستند.

بمباس

بمباس (Bombas) به تولید جوراب‌های خوش استایل و راحت معروف است!

اما در عرصه مسئولیت اجتماعی هم در میان مصرف‌کنندگان زبانزد است.

این شرکت تولید انواع جوراب های زنانه و مردانه، در ازای خرید هر جفت، یک جفت جوراب به نیازمندان اهدا می‌کند.

مدیران بمباس ادعا می‌کنند تاکنون ۱۰ میلیون جفت جوراب اهدا کرده‌اند.

اجرای مسئولیت اجتماعی با خرید عینک های واربی پارکر

شرکت واربی پارکر (Warby Parker) از سال ۲۰۱۰ وارد عرصه عینک سازی شده است.

مدیران علاوه بر کسب درآمد، در زمینه اجرای مسئولیت اجتماعی هم ایده جدیدی داشته‌اند.

این شرکت با خرید هر عینک از طرف مشتریان، یک عینک هم برای کسی می‌فرستد که به آن نیاز دارد.

حدود ۱۵ درصد از مردم جهان نمی‌توانند هزینه‌های خرید عینک را تأمین کنند.

موتورولا

گوشی های موتورولا (Motorola) را همه می‌شناسد و می‌دانند کدام مدل‌ها بهترین هستند.

اما شاید درباره مسئولیت اجتماعی (CSR) این شرکت کمتر شنیده باشید.

موتورولا یکی از ۵۰ شرکت موثر آمریکایی در زمینه حفاظت از محیط زیست در سال ۲۰۱۸ بوده است.

مدیران شرکت در سراسر زنجیره تأمین به استفاده از منابع توجه کرده‌، میزان مصرف و انتشار گاز کربن را کاهش داده‌اند.

مایکروسافت

اما در انتهای این لیست مایکروسافت و بیل گیتس معروف را مورد توجه قرار می‌دهیم.

این غول آمریکایی که محصولاتی مثل ویندوز و آفیس را تولید کرده به اجرای مسئولیت اجتماعی توجه ویژه‌ای داشته است.

کانون پروژه‌های مسئولیت اجتماعی مایکروسافت، دسترسی به فناوری، حفظ حقوق بشر و توسعه پایدار محیط زیست برای همه مردم دنیا است.

همه این شرکت‌ها اگرچه موفقیت به سزایی در اجرای مسئولیت اجتماعی داشته‌اند اما باید به چالش‌های آن نیز توجه کرد.

مدیران شرکت‌ها و سازمان‌ها معمولا در اجرای مسئولیت اجتماعی مشترک با خیریه ها یا سازمان های مردم نهاد به چندین عامل توجه می‌کنند.

چالش های اجرای مسئولیت اجتماعی برای مدیران شرکت ها

شفافیت یکی از معیارهای تعیین کننده در مفهوم مسئولیت اجتماعی است.

این موضوع مخصوصا وقتی اهمیت دارد که یک شرکت ایرانی یا خارجی تصمیم می‌گیرد با یک موسسه نیکوکاری همکاری کند.

مدیر شرکت انتظار دارد تا صورت‌های مالی خیریه به صورت شفاف قابل حسابرسی باشند، در کمپین های برگزار شده، مبالغ جمع‌آوری شده صرف همان نیت اصلی شود.

خوشنامی خیریه هم در اینجا بسیار مهم است.

طبیعتا مدیر مسئولیت اجتماعی یک استارتآپ جدید اصلا دوست ندارد اسیر حاشیه‌های یک موسسه نیکوکاری مشکوک شود.

آنچه کاربران در شبکه‌های اجتماعی بیان می‌کنند، سهم زیادی در شکل‌گیری خوشنامی موسسه دارد.

هماهنگی و مدیریت پروژه هم در اجرای مسئولیت اجتماعی (CSR) اهمیت دارد. پروژه های مسئولیت اجتماعی نیاز به مدیریت دارند، بنابراین مدیران خیریه ها و سمن ها باید با ابزارهای مدیریت پروژه آشنا باشند.

همچنین شناخت جامعه نیازمندان و مددجویان و استفاده از ابزارهای روزآمد برای برقراری ارتباط با آنها می‌تواند در جذب شرکت‌ها به موسسه ‌های نیکوکاری برای اجرای مسئولیت اجتماعی سودمند باشد.

پیش‌بینی وضعیت مسئولیت اجتماعی در آینده

آینده‌پژوهان از آغاز هزاره سوم میلادی به آینده اجرای مسئولیت اجتماعی فکر کرده‌ و داده‌های زیادی را جمع‌آوری کرده‌اند.

مثلا در پژوهشی که توسط شرکت سرمایه‌گذاری ون‌سیتی (VanCity) در سال ۲۰۰۲ اجرا شده، چندین روند برای مسئولیت اجتماعی پیش‌بینی شده است.

یکی از روندها تغییر پارادیمی در نگاه مدیریت سازمان‌ها و شرکت‌ها است.

در بخش دیگری از این پژوهش، حرکت از مسئولیت اجتماعی به عنوان یک کار اضافی تا مسئولیت اجتماعی به عنوان یک پروژه واقعی پیش‌بینی شده است.

در ادامه نقش پررنگ‌تری برای ذینفعان فرض شده است به این معنی که سهامداران، خود مشتریان، کارمندان و سایرین در اجرای مسئولیت اجتماعی دخیل می‌شوند.

همچنین در سال ۲۰۰۲ پیش‌بینی شده که مسئولیت اجتماعی در آینده بیشتر با مسائلی همچون محیط‌زیست، فقر، سوتغذیه، شفافیت و صداقت درگیر خواهد بود.

صرفنظر از اینکه تا چه حد این پیش‌بینی‌ها به واقعیت پیوسته اما همه‌گیری ویروس کرونا، بدون شک مفهوم مسئولیت اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است.

اکنون خیلی از متخصصان کار اجتماعی می‌گویند دیگر مسئولیت اجتماعی یک فعالیت تجملی یا اضافی برای سازمان‌ها نیست.

در جهانی که فعلا بیشتر از همیشه به سمت انواع نابرابری‌ها می‌رود، اجرای مسئولیت اجتماعی برای همه شرکت های بزرگ و کوچک یک ضرورت است.

اگر شما مدیر یا کارمند یکی از شرکت‌های بزرگ یا حتی کوچک در ایران هستید و به اجرای مسئولیت اجتماعی علاقه دارید با آگاپه تماس بگیرید، از طراحی تا مدیریت و ارائه گزارش نهایی در کنار شما هستیم.

پاسخ به چند پرسش قبل از اجرای مسئولیت اجتماعی (CSR)