توسط 
تجربه‌های اجتماعی از زلزله بم
زلزله بم که در تاریخ ۵ دی ماه سال ۱۳۸۲ رخ داد، یکی از تلخ‌ترین تجربه‌های ناشی از بحران‌ها و بلایای طبیعی بوده است.
می توان از آن به عنوان نقطه عطف مشارکت‌های مردمی و فعالیت‌های سازمانهای مردم نهاد در ایران نام برد.
اگر چه سمنها و نیروهای مردمی کشورمان همواره در مدیریت بحران ها مشارکت داشته‌اند ولی نقش آنها در مدیریت بحران زلزله بم بسیار گسترده و پررنگ بوده است.
از علل اصلی آن رشد جامعه مدنی، پیدایش و امکان فعالیت سمن‌های بسیار در آن دوران بوده است.
در حال حاضر ۵۵ موسسه خیریه فعال در این شهر وجود دارد که بیشتر آنها پس از زلزله بم ایجاد شده اند.
برخی از تفاوت‌هایی که این زلزله با زلزله‌های قبلی داشته عبارتند از:
- تعداد زیاد کشته‌شدگان که طبق آخرین آمار رسمی ۳۱۸۳۰ نفر و بنابر شواهد عینی بیش از ۴۰ هزار نفر بود.
- جلب توجه گسترده بین المللی به زلزله بم
- اعلام فضای باز هوایی و ورود بدون ویزای سازمانهای کمک‌رسان خارجی حتی از کشور ایالات‌متحده
- حضور بسیار گسترده کشورها و سازمانهای بین‌المللی
- حضور بسیار گسترده و پررنگ سمن‌های داخلی و خارجی
- مشارکت بسیار فعال هنرمندان داخلی و نقش‌آفرینی ارزنده تقریبا کلیه هنرها در مدیریت بحران زلزله
- انتشار نشریه‌ای محلی که برای نخستین‌بار، بازتاب دهنده اخبار، گزارش‌ها، مقالات و تحلیل‌های مرتبط با رویدادهای پس از یک حادثه طبیعی به مدت حدود شش سال بود.
- چاپ و انتشار کتاب‌های متعدد در زمینه مستندنگاری و درس‌آموزی از تجارب به‌دست آمده
- گسترش آفت سوءاستفاده‌های شخصی و تجاری‌شدن فزاینده سمن‌داری با سرازیرشدن منابع مالی داخلی و خارجی نظارت گریز به سمنها
دستاوردهای کلی سمن‌های ایرانی بعد از زلزله بم
- جلب توجه عمومی به اهمیت و نقش سمنها و ایجاد تحرک در مردم
برای کمک‌رسانی و مشارکت در خدمت‌رسانی به اجتماع آسیب‌دیده - کمک به اطلاع رسانی گسترده و عمومی زلزله بم
- چابکی، حضور سریع و سرعت عمل در ارائه کمک‌ها و خدمات و رفتار انسان‌دوستانه و همدلی مستقیم با آسیب‌دیدگان
- تحرک‌بخشیدن به فعالیت‌های سازمانهای دولتی و عمومی
- ترغیب هنرمندان و گروه‌های اثرگذار به حضور در بم و مشارکت در فعالیت‌های انسان‌دوستانه
- شکل‌گیری برخی تعاملات با سازمانهای دولتی
- ترغیب بخش خصوصی به حضور فعال و گسترده در عرصه فعالیت‌های انسان‌دوستانه
- توانمندسازی آسیب‌دیدگان توسط برخی سمنها
شکست طلسم مستندنگاری تجارب و افزودن بر دانش مدیریت بحران با انتشار برخی کتب، نشریات و مقالات از طرف تعداد اندکی از سمن ها
- کوشش در شکل‌گیری برخی همکاری‌های بین سازمانی ازجمله تشکیل شورای هماهنگی تشکل‌های مردمی یاری به بم مرکب از حدود ۲۰ سمن در دی‌ماه ۱۳۸۲؛
- تلاش چندین سمن در نشستی در تهران در اسفند۸۲؛
- تاسیس دفتر هماهنگی سازمانهای غیردولتی حدود سه ماه پس از زلزله از طرف شهرداری بم که کمی بعد منحل شد؛ تشکیل کمیته هماهنگی سازمانهای غیردولتی زنان در ۱۳۸۳ با جذب ۴۴ عضو؛
- آغاز به تشکیل شورای هماهنگی امور بحران‌ها (شهاب) با کوشش چند سمن که ادامه نیافت و برگزاری چندین نشست سمنها در داخل و خارج
آسیب‌های فعالیت‌های داوطلبانه در زلزله بم
البته این تجربه با چالش‌ها و اتفاقات ناخوشایندی مانند سو استفاده برخی از افراد از کمک‌های مردمی، نا تمام ماندن برخی طرح‌ها، تاسیس برخی مکان‌ها که در آن زمان خیلی برای این شهر مناسب نبود مانند خانه سالمندان و موارد دیگری نیز روبه رو بوده است.
در مجموع، سمن‌های ایرانی به‌رغم برخورداری از برخی دستاوردهای شایسته در تجربه تاریخی حضور گسترده در مدیریت بحران بم، به علت وجود چالش‌های فراوان درونی به‌ویژه کمبود شدید دانش و تجربه، فقدان همکاری و هماهنگی‌های لازم، عدم‌برنامه‌ریزی و نظارت‌پذیری کافی، رفتار نسبتا آمرانه مدیریت، عدم ارزیابی واقع‌بینانه عملکردها و همچنین نبود فضای مناسب محیط بیرونی، نتوانستند از این فرصت به‌خوبی بهره بگیرند.
نتایج بررسی‌های تجربه زلزله بم
با بررسی‌های بعمل آمده مشخص شد که گروه‌های مردمی در قالب سازمانهای مردم نهاد به صورت مستقل و خودجوش از اولین ساعات وقوع زلزله به یاری دولت و آسیب دیدگان آمده و با بضاعت محدود خود اقدامات مفیدی را انجام داده‌اند.
همکاری سازمانهای مردم نهاد داخلی و خارجی در مراحل مقابله با سانحه و بازسازی مناطق آسیب‌دیده در زمینه‌های نجات و تخلیه‌ی مجروحین، تغذیه، بهداشت، درمان و اسکان آسیب‌دیدگان و همچنین حمایت‌های روانی و آموزش شهروندان از طریق برگزاری کارگاه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی صورت گرفته است.
با توجه به تجربیات مفید سازمانهای مردم نهاد فعال در شهر بم، توجه ویژه به تقویت
و ایجاد گروه‌های مردمی فعال در زمینه مدیریت سوانح ضروری به نظر می‌رسد.
آگاپه تلاش دارد با کمک به افزایش کیفیت خدمات نیکوکارانه در سطح کشور و تسریع
و تسهیل فعالیت‌های اجتماعی به بهبود فضای نیکوکاری در جامعه کمک کند.
هم چنین از طرف دیگر با آگاهی رسانی و توجه به موضوعات علمی چالش‌های موجود
در موسسات نیکوکاری تا حد امکان کاهش دهد.
نظرات